Zamówienia: kontakt@teleskopy.pl     Porady dot. sprzętu porady@teleskopy.pl
 
Telefon (pn - pt:   10 - 18, sb:  9 - 13) Infolinia: 0801 011 228   +48 22 374 31 40 (WAW)   22 374 06 07 (WAW)   531 531 707 (KRK)
 
Salony firmowe: Warszawa, ul. Grochowska 8-B    Kraków, ul. Dietla 69    Chorzów, ul. Katowicka 52

Maraton Messiera - obiekty mgławicowe w pigułce na noc

Maraton Messiera to rodzaj zabawy astronomicznej, popularnej wśród bardziej zaawansowanych obserwatorów nieba i grup obserwacyjnych. Polega ona na próbie odszukania w ciągu jednej nocy możliwie jak największej liczby ze 110 obiektów katalogu Messiera. Karol Messier, słynny francuski 18-wieczny astronom i łowca komet skatalogował 110 stosunkowo jasnych obiektów głębokiego nieba (galaktyk, mgławic i gromad gwiazd) by szybko móc odróżnić mgławicę od potencjalnej komety.
Maratony Messiera to niejako wyczynowe popisy w wyszukiwaniu obiektów mgławicowych. Nawe jeżeli nie uda się "złapać" wszystkich 110 obiektów M w ciągu jednej nocy i tak warto spróbować swoich sił w takim zmaganiu. Nie muszę chyba nadmieniać, że bezsensownym są Maratony Messiera, gdy obserwator używa teleskopu z systemem naprowadzania GO-TO, gdyż wtedy wykazuje się jedynie umiejętnością naciskania przycisków na pilocie teleskopu, a nie faktyczną znajomością nieba. Oczywiście w celach edukacyjno - przygotowawczych systemy GO-TO mogą być tym, czym dla pilota symulator lotu.
Maratony są najprzyjemniejsze, gdy są częścią przyjęcia gwiezdnego (Star Party) w większym gronie. Dlatego dobrze zebrać kilku zapaleńców w jednym miejscu i czasie.

Liczba widocznych w ciągu jednej nocy obiektów Messiera zależy od kilku czynników, takich jak miejsce obserwacji (szerokość geograficzna), długość dnia i nocy oraz pora roku (położenie obiektów z katalogu Messiera względem położenia Słońca zmienia się w zależności od pory roku).

Miejsce obserwacji

Ponieważ Messier ułożył swój katalog obserwując niebo z północnej półkuli, nie wszystkie obiekty z katalogu są widoczne na południowej półkuli - choć wiele z nich jest lepiej widocznych właśnie bliżej równika ziemskiego. Na terytorium Polski widać wszystkie 110 obiektów i można pokusić się o złapanie prawie wszystkich w jedną noc, choć jest to bardzo trudne. Jest to łatwiejsze przy mniejszych szerokościach geograficznych - na obszarach około 25° szerokości północnej (Meksyk, Afryka Północna) szanse na ukończenie Maratonu są największe pod warunkiem obserwowania o właściwej porze roku.

Pora roku

Najkorzystniejszym okresem do prowadzenia obserwacji możliwie największej liczby obiektów Messiera jest okres kilku tygodni od połowy marca do początku kwietnia. Oczywiście na Maraton należy wybrać noc o dobrej przejrzystości powietrza i możliwie blisko nowiu (wtedy Księżyc nie będzie nam przeszkadzał swym blaskiem w obserwacjach). Wtedy właśnie na szerokościach rzędu N 25° możliwe jest zaobserwowanie wszystkich obiektów jednej nocy.
 
W innych miesiącach również można podjąć wyzwanie Maratonu Messiera, oczywiście z poprawką, że zaobserwowanie wszystkich 110 będzie niemożliwe, ale przecież chodzi o zaobserwowanie wszystkich obserwowalnych w danym czasie obiektów. Dogodnym terminem jest okolica równonocy jesiennej, gdy można zaobserwować ogromną większość z obiektów Messiera.

Maraton i kolejność obserwowania obiektów

Proces Maratonu jest z pozoru dziecinnie prosty: po zachodzie Słońca, gdy tylko nieco się ściemni, należy najpierw wyszukać obiekty nad zachodnim horyzontem, czyli te, które wkrótce skryją się poza obszar dla nas obserwowalny. Następnie przesuwamy się w kierunku wschodnim, kolejno znajdując obiekty Messiera, aż nad ranem postaramy się uchwycić ostatnie obiekty nad wschodnim horyzontem, zazwyczaj już w świetle brzasku wkrótce wschodzącego Słońca. Poza koniecznością dobrej znajomości nieba, trzeba mieć nieco szczęścia tuż po zachodzie naszej gwiazdy dziennej, oraz przed jej wschodem, gdy obiekty mogą być już trudno dostrzegalne na tle jaśniejącego nieba.
Taki maraton to prawdziwy test wytrzymałości, siły woli oraz znajomości położenia i umiejętności wyszukiwania obiektów mgławicowych. Szczególnie trudne są obszary obfitujące w gwiazdy i obiekty mgławicowe (głównie obszar gwiazdozbioru Panny oraz centrum naszej Galaktyki), gdyż wymagają dobrej znajomości nieba i pochłaniają dużo czasu obserwacyjnego.
 
Na dole znajdziecie tabelę z propozycją kolejności wyszukiwania obiektów mgławicowych. Oczywiście, kolejność ta będzie zależeć również od pory roku. Lista ta jest uszeregowana według kolejności chowania się obiektów pod horyzontem. Osoby poważenie przygotowujące się do Maratonu Messiera zazwyczaj uczą się kolejności i położeń pierwszych dziesięciu obiektów na pamięć, tak, by móc je zaobserwować możliwie jak najszybciej to możliwe.

Zalety i wady Maratonów

Zaletą Maratonów Messiera jest przede wszystkim doping do poznania wszystkich lub większości obiektów z katalogu Messiera - w innym przypadku mało co jest nas w stanie zmusić do polowania na inne niż ulubione M-ki. Poza tym stanowią świetną zabawę w gronie miłośników astronomii, a przecież zawsze dobrze spotkać się i podzielić wiedzą i doświadczeniem.
Z drugiej strony Maratony mają jedną niezaprzeczalną wadę: nie ma w nich czasu na zachwycanie się pięknem obiektów, eksperymenty z różnymi okularami czy filtrami, porównywanie jak ten sam obiekt wygląda w różnych teleskopach itp. Długość nocy marcu, w okresie bliskim równonocy, to 12 godzin czyli 720 minut. Oznacza to, że na jeden obiekt Messiera (wyszukanie i zaobserwowanie) przypada średnio 720 / 110 = 6,5 minuty. Jest to zdecydowanie mało!
 
Mimo to gorąco polecam wszystkim spróbować swych sił w Maratonie Messiera - i namówić do tego znajomych astro - amatorów!

Clear Skies!
Aleksander Kacz

Poniższa tabela prezentuje proponowaną kolejność "zaliczania" obiektów Messiera w czasie Maratonu. Zasadą jest wyszukiwanie obiektów od zachodu w stronę wschodu, najpierw ścigając się z obiektami zachodzącymi wkrótce po zapadnięciu zmroku, a następnie ze wschodzącym Słońcem, którego blask uniemożliwia dostrzeżenie porannych obiektów.
Żeby poznać polską nazwę gwiazdozbioru, wejdź na stronę www.teleskopy.pl/gwiazdozbiory.html
Więcej o obiektach z katalogu Messiera na stronie www.teleskopy.pl/katalog_messiera.html